Μας παρακολουθεί το τηλέφωνό μας;

Η Αλήθεια Πίσω από τις "Μαγικές" Διαφημίσεις: Πώς οι Αλγόριθμοι Διαμορφώνουν την Ψηφιακή μας Πραγματικότητα

Είναι ένα κοινό φαινόμενο που έχει προκαλέσει αμηχανία και, συχνά, ανησυχία σε πολλούς από εμάς: συζητάμε για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, ή απλά την σκεφτόμαστε, και λίγο αργότερα, εμφανίζεται μια διαφήμιση για αυτό ακριβώς το αντικείμενο στην οθόνη του κινητού μας. Η άμεση αντίδραση; "Το τηλέφωνό μου με ακούει!" Αυτή η αίσθηση ότι οι ψηφιακές μας συσκευές παρακολουθούν τις πιο προσωπικές μας στιγμές είναι τρομακτική και πολύ συχνή. Πώς είναι δυνατόν το τηλέφωνό μας να γνωρίζει τις επιθυμίες μας, ακόμα και αυτές που δεν έχουμε εκφράσει φωναχτά;

Η αλήθεια είναι πιο σύνθετη και, κατά μία έννοια, ακόμα πιο εντυπωσιακή από την απλή ηχογράφηση. Δεν είναι ότι το τηλέφωνό σας καταγράφει τις συζητήσεις σας. Αυτό που συμβαίνει είναι ένα εκτεταμένο, αόρατο σύστημα συλλογής και ανάλυσης ψηφιακών δεδομένων, το οποίο χτίζει ένα απίστευτα λεπτομερές προφίλ του ποιοι είστε, τι σας ενδιαφέρει και τι είναι πιθανό να κάνετε στο μέλλον.

Το Ψηφιακό Αποτύπωμα: Πώς οι Αλγόριθμοι "Μαθαίνουν" για Εμάς

Οι αλγόριθμοι, αυτά τα πολύπλοκα λογισμικά που λειτουργούν στο παρασκήνιο, συλλέγουν αδιάκοπα πληροφορίες όχι από τις φωνές μας, αλλά από κάθε μας ψηφιακή κίνηση. Κάθε κλικ, κάθε αναζήτηση που πληκτρολογούμε, κάθε εφαρμογή που χρησιμοποιούμε, κάθε ιστοσελίδα που επισκεπτόμαστε και ο χρόνος που περνάμε εκεί, ακόμη και η ταχύτητα με την οποία σκρολάρουμε στην οθόνη μας, είναι ένα κομμάτι πληροφορίας που προστίθεται στο παζλ του ψηφιακού μας προφίλ.

Για παράδειγμα, οι εφαρμογές που χρησιμοποιείτε συχνά ζητούν μια σειρά από δικαιώματα – πρόσβαση στην τοποθεσία σας, στο μικρόφωνο, στην κάμερα, στις επαφές σας – πολλές φορές πέρα από αυτό που είναι αυστηρά απαραίτητο για τη βασική τους λειτουργία. Αυτά τα δικαιώματα επιτρέπουν στις εφαρμογές να συλλέγουν δεδομένα για τη συμπεριφορά σας, να σαρώνουν περιεχόμενο (όπως φωτογραφίες ή μηνύματα) και να μεταδίδουν αυτές τις πληροφορίες σε τρίτους, συμπεριλαμβανομένων διαφημιστών και εταιρειών διαμεσολάβησης δεδομένων. Στην περίπτωση των "δωρεάν" εφαρμογών, είναι συχνά ο ίδιος ο χρήστης που γίνεται το προϊόν: οι συνήθειες χρήσης, τα μεταδεδομένα και οι πληροφορίες της συσκευής σας μετατρέπονται σε πολύτιμα δεδομένα που πωλούνται, με αντάλλαγμα την πρόσβαση στην υπηρεσία.

Η τοποθεσία μας αποτελεί επίσης μια τεράστια πηγή δεδομένων. Μέσω του GPS του τηλεφώνου, των δικτύων Wi-Fi, ακόμα και των κεραιών κινητής τηλεφωνίας, το κινητό μας μπορεί να στέλνει συνεχώς δεδομένα για το πού βρισκόμαστε. Αυτές οι πληροφορίες χρησιμοποιούνται για εξαιρετικά στοχευμένες διαφημίσεις με βάση την τρέχουσα τοποθεσία μας ή μέρη που έχουμε επισκεφθεί στο παρελθόν. Επιπλέον, ακόμα και όταν επισκεφθείτε μια ιστοσελίδα, μικροσκοπικά, αόρατα "pixels" ή "cookies" ενσωματωμένα σε αυτήν, συλλέγουν και στέλνουν πληροφορίες για εσάς και τις συνήθειές σας πίσω σε έναν εξωτερικό διακομιστή, χωρίς καν να το αντιληφθείτε άμεσα.

Αυτά τα συστήματα είναι τόσο εξελιγμένα που μπορούν να συνδέσουν τη συμπεριφορά μας σε πολλές διαφορετικές συσκευές – το κινητό, το τάμπλετ, τον υπολογιστή, ακόμα και την έξυπνη τηλεόραση – δημιουργώντας ένα ενιαίο, ολοκληρωμένο προφίλ για εμάς. Αυτό επιτυγχάνεται είτε μέσω κοινών στοιχείων σύνδεσης (όπως το ίδιο email) είτε μέσω τεχνικών όπως η "αναγνώριση συσκευής" (device fingerprinting), όπου ανώνυμα δεδομένα από διαφορετικές συσκευές συσχετίζονται για να υποδηλώσουν ότι πρόκειται για την ίδια χρήση. Στην καρδιά αυτού του οικοσυστήματος βρίσκονται οι εταιρείες διαμεσολάβησης δεδομένων, οι οποίες συλλέγουν τεράστιες ποσότητες προσωπικών πληροφοριών από διαδικτυακές και μη πηγές, τις αναλύουν και στη συνέχεια τις πωλούν σε άλλες οντότητες, συμπεριλαμβανομένων διαφημιστών, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και ασφαλιστικών εταιρειών.

Ο Σκοπός Πίσω από τη Συλλογή Δεδομένων: Εξατομίκευση και Κέρδος

Ο πρωταρχικός σκοπός όλων αυτών των διαδικασιών είναι διπλός: να βελτιώσουν την εμπειρία του χρήστη και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των διαφημίσεων. Οι αλγόριθμοι στοχεύουν να μας δείξουν αυτό που είναι πιο πιθανό να μας ενδιαφέρει. Για τις επιχειρήσεις, αυτό μεταφράζεται σε πιο στοχευμένες διαφημίσεις, που φτάνουν στους σωστούς ανθρώπους, αυξάνοντας σημαντικά την πιθανότητα αγοράς και, κατ' επέκταση, τα έσοδα. Για εμάς, ως καταναλωτές, σημαίνει ότι βλέπουμε περιεχόμενο και προϊόντα που ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντά μας, καθιστώντας την online εμπειρία μας πιο "προσωπική" και βολική.

Οι Επιπτώσεις: Η Ψηφιακή Ηχώ και η Πόλωση

Από τη μία πλευρά, η εξατομίκευση είναι αναμφίβολα βολική. Αν ψάχνετε για καινούργια παπούτσια, είναι χρήσιμο να βλέπετε διαφημίσεις για παπούτσια που ταιριάζουν στο στυλ σας, αντί για κάτι άσχετο. Αυτά τα συστήματα μπορούν να μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε νέα προϊόντα, υπηρεσίες ή πληροφορίες που πραγματικά μας ενδιαφέρουν, φιλτράροντας τον τεράστιο όγκο δεδομένων του διαδικτύου.

Ωστόσο, αυτή η συνεχής ροή εξατομικευμένου περιεχομένου δημιουργεί αυτό που ονομάζουμε "ψηφιακή ηχώ" (echo chamber) ή "φούσκα φίλτρων" (filter bubble). Βλέπουμε κυρίως αυτά που τα συστήματα πιστεύουν ότι θέλουμε να δούμε, ενισχύοντας τις υπάρχουσες απόψεις και συνήθειές μας, και όχι απαραίτητα μια ευρύτερη ή διαφορετική εικόνα του κόσμου. Ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτό το φαινόμενο γίνεται ακόμα πιο έντονο. Ζούμε όλοι σε μια «προσωπική φούσκα» πληροφοριών, όπου τα συστήματα μας δείχνουν συνεχώς περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις ήδη υπάρχουσες πεποιθήσεις μας και ενισχύει τις προτιμήσεις μας. Ενώ αυτό μπορεί να είναι ευχάριστο, έχει ως αποτέλεσμα να μας απομονώνει από διαφορετικές απόψεις και να περιορίζει την οπτική μας. Αυτή η συνεχής επιβεβαίωση της «δικής μας» πλευράς μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε πόλωση και να διαιρέσει τις κοινότητες, καθώς οι άνθρωποι εκτίθενται όλο και λιγότερο σε αντίθετες απόψεις, πιστεύοντας ότι η δική τους οπτική είναι η μόνη σωστή.

Και αυτό μας φέρνει πίσω στην αρχική μας απορία. Γιατί μας φαίνεται τόσο "τρομαχτικό" όταν οι διαφημίσεις "πέφτουν μέσα"; Είναι ανθρώπινο να προσέχουμε περισσότερο όταν κάτι "επιβεβαιώνει" τις υποψίες μας. Ο μέσος άνθρωπος εκτίθεται σε έναν απίστευτο αριθμό διαφημίσεων κάθε μέρα. Σύμφωνα με διάφορες έρευνες από οργανισμούς όπως η Digital Silk και η Lunio, υπολογίζεται πως μπορεί να φτάνουμε τις 6.000 έως και 10.000 διαφημίσεις ημερησίως, σε αντίθεση με τις περίπου 5.000 πριν από 20 χρόνια και μόλις 500 πριν από 50 χρόνια. [Πηγές: Digital Silk, Lunio, WindowStill]. Αυτές δεν είναι μόνο οι ψηφιακές διαφημίσεις σε social media και ιστοσελίδες, αλλά και παραδοσιακές (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες), εξωτερικές (πινακίδες, αφίσες), ακόμα και η τοποθέτηση προϊόντων σε ταινίες. Οι περισσότερες από αυτές περνούν απαρατήρητες. Όμως, όταν μία ή δύο φορές την εβδομάδα, μια διαφήμιση εμφανιστεί για κάτι που μόλις σκεφτήκαμε ή συζητήσαμε, αυτό μας μένει. Ξεχνάμε τις εκατοντάδες άλλες που δεν είχαν καμία σχέση. Αυτή η "επιλεκτική αντίληψη" κάνει την τεχνολογία να φαίνεται πιο "έξυπνη" ή και τρομακτική από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.

Λοιπόν, μας παρακολουθεί το τηλέφωνό μας;

Η απάντηση είναι: Όχι με τον τρόπο που φαντάζεστε, αλλά ναι, γνωρίζει εκπληκτικά πολλά για εσάς. Δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη έρευνα που να αποδεικνύει ότι οι εφαρμογές ή οι πλατφόρμες χρησιμοποιούν το μικρόφωνο του τηλεφώνου σας για να ακούσουν τις συζητήσεις σας με σκοπό την προβολή διαφημίσεων. Αυτό που συμβαίνει είναι μια συνεχής, αόρατη συλλογή και ανάλυση του ψηφιακού σας αποτυπώματος – των κλικ, των αναζητήσεων, των τοποθεσιών, των συνηθειών σας – η οποία είναι τόσο αποτελεσματική που δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι κάποιος σας ακούει.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Να πάρουμε τον έλεγχο

Δεν μπορούμε να σταματήσουμε αυτά τα συστήματα, αλλά μπορούμε να γίνουμε πιο συνειδητοί και υπεύθυνοι χρήστες του διαδικτύου. Για να πάρετε τον έλεγχο των δεδομένων σας:

• Ελέγξτε τις ρυθμίσεις απορρήτου: Σε κάθε πλατφόρμα (όπως Google, Facebook, Instagram), μπορείτε να βρείτε και να ρυθμίσετε τι δεδομένα συλλέγονται για εσάς και πώς χρησιμοποιούνται. Αναζητήστε ενότητες όπως "Ρυθμίσεις Διαφημίσεων" ή "Δραστηριότητα Δεδομένων" για να δείτε ακριβώς τι γνωρίζουν για εσάς και να απενεργοποιήσετε την εξατομίκευση.

• Διαχείριση δικαιωμάτων εφαρμογών: Ελέγξτε τα δικαιώματα που έχετε δώσει σε κάθε εφαρμογή στο κινητό σας (π.χ., πρόσβαση στην τοποθεσία, στο μικρόφωνο, στις επαφές). Απενεργοποιήστε όσα δεν είναι απολύτως απαραίτητα για τη λειτουργία της εφαρμογής.

• Διαχείριση cookies και ιστορικού: Χρησιμοποιήστε τις ρυθμίσεις του browser σας για να διαγράφετε τα cookies τακτικά ή να περιηγηθείτε σε "ανώνυμη" λειτουργία (incognito mode), η οποία περιορίζει τη συλλογή δεδομένων περιήγησης.

• Εργαλεία αποκλεισμού διαφημίσεων/παρακολούθησης: Εξερευνήστε τη χρήση επεκτάσεων browser ή εφαρμογών που αποκλείουν διαφημίσεις και trackers, μειώνοντας την έκθεσή σας σε στοχευμένη διαφήμιση.

Το τηλέφωνό μας δεν μας παρακολουθεί με τον τρόπο που φανταζόμαστε, αλλά τα συστήματα, μέσα από το ψηφιακό μας αποτύπωμα, γνωρίζουν εκπληκτικά πολλά για εσάς. Κατανοώντας πώς λειτουργούν και παίρνοντας ενεργά μέτρα, μπορούμε να είμαστε πιο ενημερωμένοι και συνειδητοί πολίτες του ψηφιακού κόσμου.

Πηγές

[1] B9 Solutions. (2025, February 17). How Many Ads Do We See A Day — Top Trends & Statistics. Διαθέσιμο στο: https://b9solution.com/how-many-ads-do-we-see-a-day-top-trends-statistics/

[2] Siteefy. (2025). How Many Ads Do We See a Day? (2025). Διαθέσιμο στο: https://siteefy.com/how-many-ads-do-we-see-a-day/

[3] WindowStill. (n.d.). The Surprising Number of Advertisements We're Exposed to Daily. Διαθέσιμο στο: https://windowstill.com/the-surprising-number-of-advertisements-were-exposed-to-daily/posts/

[4] DowSocial. (2024, January 22). Average Daily Ad Exposure in 2024. Διαθέσιμο στο: http://www.dowsocial.com/average-daily-ad-exposure-in-2024/

[5] Lunio. (2021, February 15). How many ads do we see a day in 2025?. Διαθέσιμο στο: https://www.lunio.ai/blog/how-many-ads-do-we-see-a-day

[6] Adfuel. (2024, June 27). The Daily Ad Exposure: How Many Ads Does the Average Person See Each Day?. Διαθέσιμο στο: https://goadfuel.com/the-daily-ad-exposure-how-many-ads-does-the-average-person-see-each-day/

[7] Digital Silk. (2025, June 30). How Many Ads Do We See A Day: Top Trends & Statistics. Διαθέσιμο στο: https://www.digitalsilk.com/digital-trends/how-many-ads-do-we-see-a-day/

[8] USC MAPP Online. (2023, November 17). Thinking vs Feeling: Psychology of Advertising. Διαθέσιμο στο: https://appliedpsychologydegree.usc.edu/blog/thinking-vs-feeling-the-psychology-of-advertising